Kinderen van de oorlog

Ik ben opgegroeid in de jaren ’50/’60. Dus ruim na de Tweede Wereldoorlog. Toch was die sfeer in ons gezin steeds latent aanwezig. Een blik op de boekenkast volstond. Tijdens verjaardagen en bezoekjes ging het vaak over beleefde avonturen gedurende de oorlog. De familie had zich dapper getoond en kon het kleurrijk navertellen. Wij, de kinderen, beseften dat vrede geen vanzelfsprekendheid was. De koude oorlog en de dreiging van de nucleaire wapenwedloop. De tragische coups en revoluties in tal van landen in Zuid-Amerika. De gruwelijke Vietnamoorlog. Deze schaduw van oorlog was altijd aan de horizon. Het maakte de wereld wel helder en overzichtelijk. Het ging immers om vragen als; aan welke kant sta jij? Wat doe jij als ze een beroep op je doen? Vragen waar ik als tiener heel wat nachten van wakker gelegen heb.

 

We spraken een Syrische vluchteling. Hij werkte bij de Voedselbank, maar was uitgeprocedeerd. Dan zetten ze je letterlijk op straat. We maakten nader kennis in een restaurant. Een heldere veertiger, werkzaam als manager in de fashion, met duidelijke ideeën over onze samenleving. Gevlucht vanuit Aleppo. Zonder paspoort of papieren. Die was hij kwijtgeraakt toen hij via ‘de weg des doods’ naar Europa vluchtte. “Mijn ouders eten nu gras. Een half miljoen doden, mijn stad is verwoest door het leger van Assad met steun van Poetin.” Zijn pro-Deo advocaat had er een zooitje van gemaakt. Ze moest het vak nog leren. We bespraken een koers voor de komende maanden en stopten hem (onder protest) wat geld toe en een Ov-kaart. En houden nu contact. Hij heeft een nieuwe advocaat en gaat hopelijk opnieuw door de procedure.

 

Het verbaasde me niet dat Poetin Oekraïne binnenviel. Je stuurt niet zo veel troepen en materieel naar de grenzen, stelt zulke heldere eisen om vervolgens met de staart tussen de benen af te druipen. Dat is gevaarlijk spel voor een dictator. Op papier klinkt zijn wens, een neutraal Oekraïne, ook niet onlogisch. Maar het is aan de regering van Oekraïne om dit te bepalen en het past in een streven naar herstel van oude verhoudingen, wat het weer griezelig maakt. De reactie van het westen is hartverwarmend krachtig en veel te weinig tegelijkertijd. Ik heb nooit eerder zo’n eensgezinde stroom sancties en maatregelen gezien. Maar ik heb weinig vertrouwen in het effect ervan op korte termijn. Dit kan wel eens heel veel levens gaan kosten. Oekraïne krijgt een Syrische behandeling. Mijn bijdrage aan 555 gaat het verschil niet maken. Ik voel me al dagen niet comfortabel. Wij zitten klem, tussen actieve solidariteit en totale destructie. Daarin handig en geduldig gemanoeuvreerd.

 

Het conflict creëert ook duidelijkheid. Europa is al lang verslaafd aan fossiele energie uit het Oosten. De Zuidas verdiende daar een aardige boterham aan. Keurige mvo-bedrijven blijken obscure klanten te hebben. Onze defensie blijkt net zo uitgewoond als de jeugdgezondheidszorg, het huisvestingsbeleid of buurthuiswerk. We werden vorig jaar geconfronteerd met een niet eerder geziene inflatie en stijging van grondstoffenprijzen, gebrek aan logistiek en planning, arbeidskrachten en skills. Hier bovenop kwam de opgave de samenleving grondig te verbouwen naar sociaal, circulair en klimaatneutraal. In die perfect storm is door de oorlog en de massale sancties van EU en bedrijven het speelveld opnieuw gewijzigd. Elke dag kunnen de omstandigheden totaal anders zijn. Ieder krijgt hiermee te maken.

 

Maslow begreep het goed. In tijden van crisis zakken de behoeftes. Naar veiligheid, eten en drinken en een dak boven je hoofd. Een stukje zon na een lange donkere coronawinter. De warmte van het gezamenlijke. De afgelopen coronajaren hebben we ervaren hoe belangrijk die verbinding is, samen een job doen. De schouders eronder… Misschien verklaart dat ook een stuk van de ongekende solidariteit onder Europese burgers. We hebben dit voorjaar weer ervaren dat vrede een kostbaar goed is. Dat democratie gekoesterd en onderhouden moet worden. Misschien dat deze ervaringen ons leren wat reëler naar onszelf en onze omgeving te kijken. Terug naar de kern. Stoppen met de stortvloed aan social stemmingmakerij, aan trivialiteiten die afleiden en oplossende acties verlammen. En werken aan een scenario wat ons in de toekomst duurzaam verbindt met het Russische volk. Want zijn zij niet in de meest letterlijke zin ‘Kinderen van de oorlog’?