De Europese verkiezingen van 2024: de uitslag en de eerste gevolgen
Ongeveer 360 miljoen Europeanen mochten tussen 6 en 9 juni stemmen om hun 720 vertegenwoordigers in het Europees Parlement te kiezen. De traditionele meerderheid in het midden (EVP + S&D + Renew Europe) blijft levensvatbaar, maar het grotere aantal vertegenwoordigers van extreemrechts en de terugval van Renew Europe en De Groenen laten zien dat nieuwe meerderheden en een conservatievere en eurosceptischere benadering hoogstwaarschijnlijk invloedrijk zullen blijven in de volgende zittingsperiode.*
Na maanden van peilingen en anticiperen op de resultaten, is het maandag 10 juni eindelijk zover en kunnen we de voorlopige resultaten van de verkiezingen en de eerste reacties op zowel EU- als nationaal niveau analyseren. Als je dacht dat de afgelopen maand intens was, probeer dan maar eens op adem te komen om de komende anderhalve maand de geruchten en het nieuws in de EU-bubbel over de topfuncties van de Unie voor de komende 5 jaar te volgen.
De resultaten van de verkiezingen: Winnaars en verliezers
Met 15 extra zetels te verdelen in vergelijking met het einde van de IX-periode, is de centrumrechtse EVP 8 zetels gegroeid (van 176 naar 184 zetels) en eindigde in 11 lidstaten als eerste. Maar de fracties die het meest zijn gegroeid zijn de extreem-rechtse ECR (van 69 naar 73) en ID (van 49 naar 58) die respectievelijk de 4e en 5e macht in het EP zijn geworden.
Deze fracties kunnen nog verder groeien afhankelijk van de veranderingen in de adhesie van verschillende nationale partijen die momenteel worden beschouwd als onderdeel van een fractie -zoals de VVD waarover Renew naar verwachting in de komende dagen een besluit zal nemen na het regeringsakkoord dat in Nederland is bereikt-, niet-aangesloten -zoals de Duitse AfD-partij die uit de ID is gezet-, of nieuw gekozen leden van het Europees Parlement die nog steeds niet zijn aangesloten bij een fractie.
In de afgelopen weken zijn er verklaringen geweest van leiders over het vormen van een grotere extreem-rechtse fractie die leden van deze verschillende families combineert. Het is veelzeggend dat extreem-rechtse partijen de 1e of 2e macht zijn in veel lidstaten, waaronder de EU-oprichters Frankrijk, Duitsland, Italië, België of Nederland.
De socialistische fractie blijft stabiel met 139 zetels, hetzelfde aantal als in april 2024. Maar de meest opvallende daling in zetels is voor de liberalen (RE heeft meer dan 20 zetels verloren, van 102 naar 80) en de groene familie (van 71 naar 52 zetels).
Deze resultaten laten geen duidelijke verschuiving zien in de richting van conservatieve of eurosceptische standpunten, maar zullen van invloed zijn op cruciale momenten wanneer er gestemd moet worden over regels over onderwerpen als groene ambities, zoals al het geval was bij de SUR of de NRL.
De eerste gevolgen
In een beweging die lijkt op wat Pedro Sánchez deed in 2023 na de regionale verkiezingen in Spanje, riep Macron op tot parlementsverkiezingen in Frankrijk zodra de resultaten bekend waren. Zijn liberale coalitie haalde slechts 14,6% van de stemmen in vergelijking met de 31,4% van Le Pen's eurosceptische partij Rassemblement National. De verkiezingen worden gehouden op 30 juni en 7 juli.
Op EU-niveau verklaarde Ursula von der Leyen, die tijdens de campagne sympathie had getoond voor de ECR fractie en regeringen zoals die van Meloni in Italië, na de eerste resultaten dat ze van plan was om de grote coalitie met socialisten en liberalen te herhalen als bastion tegen de extreemlinkse en -rechtse krachten in Europa. Die fracties -socialisten en liberalen- lieten tijdens de campagne weten het niet eens te zijn met die eerder uitgesproken sympathieën.
Dus... wat nu?
Nu begint de echte race voor de topfuncties (inclusief de voorzitter van de Europese Commissie). Maak je stoelriemen vast, want juni zit vol belangrijke data om in de gaten te houden en geruchten. Vanaf vandaag, 10 juni, beginnen de politieke families in het EP hun discussies over de samenstelling van de verschillende fracties.
Deze week, van 13 tot 15 juni, komen de leiders van de G7 (waaronder von der Leyen, Scholz, Michel, Macron en Meloni) bijeen in Puglia, waar informele discussies tussen de leiders te verwachten zijn. Volgende week maandag, 17 juni, komt de Europese Raad bijeen voor een informele bijeenkomst.
Tegen het einde van de maand zouden de namen van de kandidaten voor de topfuncties (onder andere het voorzitterschap van de Europese Commissie en de Europese Raad) bekend moeten zijn, aangezien de Europese Raad op 27 en 28 juni bijeenkomt om een beslissing te nemen. Vervolgens zal het EP op 16 juli stemmen over zijn voorzitter voor de komende 2,5 jaar. Het moet nog worden bevestigd of de EP-leden tijdens die plenaire vergadering ook zullen stemmen over de kandidaat voor het voorzitterschap van de Europese Commissie. Deze stemming is geheim. De eerste geruchten gingen weken geleden dat deze stemming in september zou plaatsvinden, maar de laatste tijd is er meer steun voor een snelle stemming voor het zomerreces.
*Let op: alle cijfers in dit stuk zijn gebaseerd op de informatie die op het moment van schrijven van dit artikel beschikbaar is op de officiële website van het Europees Parlement en kunnen de komende dagen veranderen als het tellen van de stemmen is afgerond. Bron: https://results.elections.europa.eu/nl/