Context achter de stellingen in de kieswijzers: onze experts geven advies
Het regent verkiezingsprogramma’s. In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen reizen politici het land door om de standpunten van hun politieke partij te vertegenwoordigen. In vergelijking met vorige jaren, krijgen burgers meer stemhulp dan voorheen om hun mening over een standpunt te vormen. Naast de vertrouwde Stemwijzer en het Kieskompas, zijn er dit jaar veel nieuwe tools bijgekomen. Maar soms zijn de standpunten in de kieswijzer niet zo zwart-wit als ze zijn geformuleerd. Zo mist er voor de kiezer vaak context en achtergrondinformatie. Want wat betekenen deze standpunten nu écht? En nog belangrijker: hoe gaan we deze standpunten bereiken? Onze experts leggen het voor de Schuttelaar gerelateerde thema’s uit.
Gezondheid – Maarten Hazewinkel
Stelling: “Het eigen risico moet worden afgeschaft, ook als hierdoor voor iedereen de zorgpremie stijgt.”
Het efficiënt en betaalbaar inrichten van het zorgsysteem gaat verder dan het verhogen, verlagen of afschaffen van het eigen risico, vindt Maarten Hazewinkel – Adviseur Life Sciences & Health bij Schuttelaar & Partners. Onze zorg staat voor grote uitdagingen. De vergrijzing in de maatschappij leidt tot een grotere behoefte, wat vraagt om meer geld én tijd. En momenteel komt de zorg al handen tekort. Het eigen risico maakt ons ervan bewust dat de zorg niet gratis is, maar iedereen heeft in Nederland recht op toegang tot goede zorg. Om daarin te blijven voorzien, moeten we kijken naar het zorgsysteem, vindt Maarten.
De juiste zorg, op de juiste plek, bijvoorbeeld. Met zorg op afstand, actieve betrokkenheid van patiënten bij behandelkeuzes en e-health maken we de zorg samen slimmer en efficiënter. Daarnaast kunnen innovatieve geneesmiddelen en behandelingen andere vormen van zorg vervangen, al is dat niet met zekerheid te voorspellen. Het zou daarom goed zijn als we experimenteren met vergoeding op basis van de uitkomsten.
De wetenschap heeft de zorg van vandaag mogelijk gemaakt. Als Maarten kijkt naar de toekomst, moeten we met zorgevaluaties en een goed onderzoeksklimaat blijven innoveren om het zorgsysteem zo efficiënt en betaalbaar mogelijk in te richten.
Duurzame landbouw – Amber Laan
Stelling: “De regering moet ervoor zorgen dat de veestapel halveert om klimaat-, water en stikstofdoelen te behalen.”
Bijna alle partijen hebben een krimp van de veestapel in hun verkiezingsprogramma opgenomen. Momenteel kent de landbouwsector in Nederland forse uitdagingen op het gebied van de leefomgeving. Halvering van de veestapel vermindert de impact op het milieu. Toch is dit te kort door de bocht en moet de Nederlandse politiek breder kijken vindt Amber Laan – Adviseur duurzame landbouw bij Schuttelaar & Partners.
Krimp van de veestapel is geen doel op zich. Het doel is minder impact op de omgeving, een klimaatneutraal produceren, de waterkwaliteit verbeteren en de biodiversiteit herstellen (waar stikstof een onderdeel van is). Doelgericht te werk gaan, dat motiveert velen en zet de agrarisch ondernemer in eigen kracht om met vakmanschap de impact op de omgeving te reduceren. Dat, als gevolg van doelsturing op het individuele bedrijf, het aantal dieren afneemt, is zeer aannemelijk. Zeker met bestaande wet- en regelgeving rondom mest.
Het is ook cruciaal dat de Nederlandse politiek breder kijkt dan Nederland. Immers, de negatieve impact die we hier niet willen, moeten we ook niet op andere plaatsen in Europa willen verschuiven. Dit is simpelweg over de schutting gooien. Bij gelijkblijvend dieet (veel dierlijke eiwitten) zal de productie zich enkel op een andere plek situeren, waarmee we netto de negatieve impact niet verlaten. Dat vraagt onder andere aandacht voor dialoog tussen burger (en dus consument) en producenten.
Tot slot neemt halvering van de veestapel op korte termijn elke prikkel weg voor individuele agrarische bedrijven en bijbehorende ketens om te verduurzamen. Op korte termijn worden door halvering de collectieve doelstellingen in Nederland gehaald, maar het resulteert er niet in dat de overblijvende bedrijven minder emissies hebben naar het milieu.
Dat er niet meer landbouwhuisdieren in Nederland bij komen is hoogstwaarschijnlijk, door wet- en regelgeving zijn de mogelijkheden hiertoe al beperkt. Dat er een forse opgave ligt voor de primaire sector en haar ketens is ook helder. Krimp van de veestapel gaat deels geleidelijk door het mestbeleid en is nooit een doel op zich, het moet altijd gevolg zijn van doelmatig en effectief beleid om de productiviteit van onze boeren en tuinders in balans te brengen met een gezonde leefomgeving. Beter dan halvering van de veestapel is een combinatie van geleidelijke krimp en het stimuleren van innovatie en verduurzaming in de praktijk.
Groene energie – Annabel de Wit
Stelling: “De salderingsregeling voor zonnepanelen moet worden afgeschaft.”
Hoewel het contra intuïtief aanvoelt, zal de afbouw van de salderingsregeling voor zonnepanelen niet alleen nivellerend werken, maar ook juist tot meer duurzaam gedrag leiden, vindt Annabel de Wit – Adviseur Energietransitie bij Schuttelaar & Partners. Al sinds 2004 is de salderingsregeling een prominente stimuleringsregeling die aanzet tot investering in zonnepanelen. De kleinverbruiker die investeert in zonne-energie krijgt hierbij een verrekening met de zelf verbruikte stroom van de energieleverancier en betaalt hierdoor ook geen energiebelasting en andere bijkomende kosten.
Volgens Annabel heeft de regeling een enorm denivellerende werking. Energieleveranciers worden namelijk geforceerd om een hoge prijs te betalen voor de reststroom. En om dit te bekostigen wordt dit verlies herverdeeld over de energietarieven van iedereen. “Mensen zonder zonnepanelen, veelal huurders en minima, betalen zo dus de winst die de veelal welvarendere zonnepaneeleigenaars maken.” De grotere terugvoer van door zonnepanelen opgewekte energie zorgt overigens ook voor een steeds zwaardere belasting van het net. Ook deze kosten worden gesocialiseerd door middel van netkosten.
De salderingsregeling heeft haar werk gedaan, vindt Annabel. Zo’n 2,5 miljoen Nederlandse huizen zijn voorzien van zonnepanelen. Dus nu is het tijd voor gedragsverandering. We bevinden ons op een kantelpunt: de vraag om zonnepanelen is op een historische hoogte, dus aan prikkels ontbreekt het niet. Met de afbouw van de salderingsregeling zal het inderdaad langer duren voordat de investering wordt terugverdiend. Maar de winst komt nu juist te liggen bij duurzamer gedrag van de verbruiker. Het wordt dus belangrijker om energie te gebruiken op de momenten dat er het meeste wordt opgewekt. Overdag dus. Mensen moeten bewust op deze momenten gebruik gaan maken van hun groene stroom. Met als gevolg: lagere energieprijzen voor iedereen en een lagere belasting van het net. Tel uit je winst!
En met het langzaam uitfaseren van de salderingsregeling is er geen man overboord, want er blijven nog steeds subsidieregelingen over voor o.a. zonne-energie. En deze zijn veel socialer. Zo is - mede door onze inspanningen - het budget van de Subsidie Coöperatieve Energieopwekking (SCE) in 2022 nog flink verhoogd. De SCE is speciaal gericht op energiecoöperaties en VvE’s en hebben zowel een nivellerende als duurzame impact. Duurzaamheid voor iedereen dus.
Gezonde voeding – Maud Theelen
Stelling: “De overheid moet een gezonde levensstijl stimuleren door belastingen op ongezonde voeding te verhogen.”
Het verhogen van belastingen op ongezonde voeding kan een effectieve stimulans zijn om een gezonde levensstijl te bevorderen, vindt Maud Theelen – expert op het gebied van voeding & gezondheid bij Schuttelaar & Partners. Zoals altijd bij voeding, behoeft het enige nuance. Zo is vanuit de wetenschap bekend dat ongezonde producten dan wel minimaal 20% duurder moeten worden, om het koopgedrag van consumenten te beïnvloeden. Nog meer effect is er uiteraard als gezonde producten tegelijkertijd minimaal 20% goedkoper worden.
Als je het mij persoonlijk vraagt, denk ik dat in de huidige situatie de meeste handen voor het subsidiëren van gezonde voeding op elkaar te krijgen zijn. Bijvoorbeeld door het financieren van gezonde schoolmaaltijden. Daarbij is en blijft dat het bevorderen van een gezonde levensstijl een puzzel van duizend stukjes, waarbij het cruciaal is om naar de gehele voedselomgeving te kijken. De ambities van politieke partijen zijn voor wat dat betreft niet altijd 1-op-1 met elkaar vergelijkbaar. Zo focust de ene partij zich op een verbod op kindermarketing voor fastfood, terwijl de ander kijkt naar de ‘niet-‘Schijf van Vijf’-producten.’ Om écht gezond te stemmen, moet je kijken naar het bredere plaatje, vindt Maud.
Wil je weer meer weten over gezonde voeding? En wat voor invloed jouw stem heeft op gezonde voeding? Luister dan naar de podcast van I’m a Foodie met Maud.
In onderstaande tabel zie je verschillende Schuttelaar thema's en bij welke partijen deze thema's aandacht krijgen in het verkiezingsprogramma.