Armoede is hot

Met de kerst nodigen we altijd familie uit voor een gezellige maaltijd. Omdat ik niet zoveel heb met die tafelgesprekken waarbij iedereen door elkaar heen ratelt, ruimen we tijd in voor een persoonlijk gesprek. Alle gasten, jong en oud, doen mee. Twee vragen staan centraal; ‘Wat was voor jou het meest memorabele moment van het jaar?’ en ‘wat hoop je te bereiken/mee te maken komend jaar?’

Betekenisvol

Vooral onze jeugdige gasten zijn er al lang voor de kerst mee bezig. “He oom, gaan we weer dat rondje vragen doen?” Dat dwingt me om er ook zelf over na te denken. Meestal sleur ik door, om dan, ‘totaal op’ aan de kerstdis aan te schuiven. Het jaar lijkt dan voorbij gegleden als een continuüm van aaneengesloten events. In 2023 ga ik op weg naar dat magische 70e levensjaar. Hoog tijd scherper vooruit te kijken. Als het zo moeilijk is de belangrijkste zaken te benoemen, doe ik waarschijnlijk wat te veel. Kortom, het is tijd om tijd te nemen om meer scherpte en relevantie in het leven in te bouwen. Op weg dus naar een betekenisvoller decennium.

Eigen wereldorde

Terug naar het meest memorabele van 2022. Het was niet zo'n mooi jaar. Begonnen met een bizarre covid lockdown. Best heftig om dat een week voor de kerst aan te kondigen. En achteraf volstrekt overbodig. Het is nu bijna niet meer voor te stellen als we terugdenken aan maximaal 4 mensen thuis aan de kerstdis en de sluiting van mkb en horeca. De lockdown werd in sneltreinvaart onttakeld. Even konden we genieten van een normaal ‘22. Tot Poetin besloot Oekraïne binnen te vallen. Ik beschouw dat voor mezelf als het moment van het jaar. Voor de meesten kwam dat als een verrassing. Voor mij niet. Je zet je zelf aardig klem met 150.000 soldaten aan de grens. En eergevoel en trots lijken me de achilleshiel van elke dictator. Dat inzicht is wat ik miste in de logica van het westen. De hartverwarmende support voor Zelensky had gepaard moeten gaan met zoeken naar een way out, weg uit dit conflict. Het bleef bij het tonen van solidariteit. Bizar overigens dat Zelensky zijn video-oproep voor wereldvrede niet mocht verkondigen voor de finale in Qatar. Voetbal is leuk, maar de FIFA verdient miljarden aan zijn eigen wereldorde. Zoveel werd tijdens het WK wel duidelijk. Onze heldenrol bleef beperkt tot grote woorden en een speldje achter een sjaal.

Mooie voornemens

Ik behoor tot het kleine groepje fans van de huidige coalitie. Die heeft nu zijn eerste jaar erop zitten. Na decennia marktwerking en sanering van de publieke sector hebben deze partijen elkaar gevonden in versterking van het publieke domein. En betere bescherming van kansarmen. De voornemens uit het coalitieakkoord ogen goed. De executie is zwak. Het recentste voorbeeld is het excuus vanwege ons slavernijverleden. Ik heb er geen bezwaar tegen excuus te maken als een vorm van ‘stilstaan bij’, maar dan zijn er ook nogal wat andere momenten uit de geschiedenis om bij stil te staan. Ik heb er ook geen bezwaar tegen als dat ons wat geld kost, wat dan gebruikt wordt om ons onderwijs e.a. aan te passen aan de inzichten van vandaag. Ofschoon ik me herinner dat uitgebreid aandacht werd besteed aan de gruwelen van slavernij en de vaderlandse verdiensten in deze op mijn basisschool. Maar als je als kabinet tot deze acties besluit, doe het dan in goed overleg met betrokkenen en in lijn met hun gevoelens. Overigens wel weer een knap optreden van onze verguisde premier.

Een sociaal hart

Zo rond het jaareinde las ik de biografieën van Ed Nijpels (VVD) ‘Nooit wachten op later’ en die van Marjolein Moorman (PvdA), ‘Rood in Wassenaar’. Ed laat zien dat je met een forse dosis doorzettingsvermogen en een beetje geluk heel wat kunt bereiken in de politiek. Zijn verdiensten voor milieu- en klimaatbeleid zijn onmiskenbaar. Een liberaal met een missie en een sociaal hart. Moorman is onderwijswethouder in Amsterdam, een sociaaldemocraat in hart en nieren. Beide biografieën geven een onthutsend beeld van de bezuinigingen op de publieke sector. Iets wat pijnlijk zichtbaar werd in 2022.

Een kansrijk leven voor iedereen

Moorman maakt zich grote zorgen over de groeiende kloof tussen arm en rijk, laag- en hoogopgeleiden in onze samenleving. En het gebrek aan vertrouwen in de politiek dat daarmee samenhangt. Enkele zinnen uit haar kristalheldere betoog; “onze samenleving is in toenemende mate terecht gekomen in een individualistische, meritocratische maalstroom waarin succes als eigen keuze en dus als eigen verdienste gezien wordt. Waardoor de noodzaak van solidariteit sluipenderwijs uit beeld is geraakt…. We moeten van individueel naar gezamenlijk succes, van een kansrijk leven voor sommigen naar een kansrijk leven voor iedereen.” 

Ironie

Als er in 2022 landelijke verkiezingen waren gehouden dan was er een grondige ruk naar rechts geweest. De miljoenen kansarmen volgen immers het patroon Brexit/UK en Trump/VS. En houden zo, ironisch genoeg, zelf de ongelijkheid in stand. Armoede is een key onderwerp geworden in 2022. Een ontwikkeling die in de stilte al langer ‘smeulde’, is door inflatie en energieschaarste tot ontbranding gekomen. Ook de lagere middenklassen lijken de race te verliezen. De Voedselbanken, al decennia steun en toeverlaat van de armen, kunnen de vraag niet bijbenen en komen eten te kort. Bedrijven als FrieslandCampina, Hak, Iglo, Unox en supermarkten steunden de voedselbank met een eigen actie, het ‘Wintercollectief’. In november organiseerde het Rode Kruis een eigen uitdeelactie, die daar dwars doorheen liep. Armoede in 2022 is PR-wise kennelijk sexy geworden. Het imago van het Rode Kruis is kennelijk belangrijker dan een robuuste voedselvoorziening.

Winterkou

In 2022 verdampen onze vaderlandse besognes tegen de achtergrond van de ontberingen die de burgerij van Oekraïne deze winter tegemoet gaat. De slag lijkt gewonnen maar de vooruitzichten zijn somber en zwaar. Ik schat zo in dat lezers van deze column tot de, in de woorden van Moorman, kansrijken behoren. Om het jaar op de valreep toch nog wat mooier te maken lijkt het mij aardig uw overbodige energiebijdrage (€190 / maand) over te maken naar Voedselbanken Nederland (NL21 RABO 0107 1508 24) en/of naar burgers in Oekraïne om hen door de winterkou te helpen. Laten we dat zo rond de kerst/nieuwjaar even doen. In stilte of begeleid door uitingen op social media om anderen aan te sporen hetzelfde te doen. U mag de column doorsturen.

Ik heb mijn antwoorden rond voor de kerstdis: Armoede is hot.